la saĝo de Gottfried Keller

Pacon al la Kreaĵo

De Gottfried Keller

esperantigis : Manfredo Ratislavo

Araneojn malŝatadis

Mi dum junecaj jaroj,

Ili malsupren sin lasadis,

Kuris sur la kap-haroj,

Sidis kaŝe en anguloj;

Min timigis la aĉuloj,

Sur la tablo kuregadis,

La mortigo ne ĉesadis.

 

Kiam la harar’ griziĝis,

Mi ilin ne plu ĉasis,

Tiam fine mi saĝiĝis,

Ilin vivi lasis.

Nun mi ilin rare vidas,

Kaŝe ili ie sidas;

Sed se iu sin vidigas,

Mi min saĝe elvojigas.

 

Se mi havus infaneton,

Mi gardus ĝin honore,

Gvidus ame la hometon,

Dirus al ĝi kore:

Lasu vivi araneojn,

Ili same sentas veojn.’

Frue iĝus ĝi paculo,

Ne nur kiel maljunulo!

Vivo komuna afero

Kato kaj muso

Aŭ

Vivo, Unu Komuna Afero

filozofia, morala, eĉ metafizika, okazaĵo

[ El membiografia romano de Marguerite Audoux (1863-1937) « La Marie-Claire-a Laborejo » (1910).] :

« Iumatene S^-ro Dalignac vidinte etan muson eliri el la porĉifona kesto, postulis apenaŭ ne koleriĝanta, ke Duretour iru tuj serĉi la katon de l’najbaro.

Tiu estis dika kato, naskiĝinta en la apuda apartamento, kaj kiu estis neniam vidinta muson. Li renkontiĝadis sur la interŝtuparo kie li petadis por la karesoj de l’laboristinoj. Enirinte tuj ĝi sursaltis la stabmaŝinojn, kaj elesploris la laborejon flarekzamenanteen ĉiaj anguloj, poste, ĉion vidinte, li ŝovis sian korpon en malplenan fakon por tie dormi komforte.

Eta la muso antaŭsentis la danĝeron. Plurfoje ĝi montris sian subtilan muzelon inter la muro kaj la kamentabulo, sed ĝi ne aŭdacis iri pluen. Poste, ĉar dika la kato pludormadis, ĝi kuraĝiĝis kaj trakuris la laborejon kuirejen.

Ree ŝi agis la postajn tagojn. Ĝi pasis eteta kaj vigla kun sia beleta griza felo, kaj Bergounette , kiu ĝin gvatadis, ridis pro vidi ĝin tiom lertan.

Tamen ĝin ekvidis la kato ; tiu saltis peze de sia breto kaj iris malantaŭ ĝi en la kuirejon. Iom poste ĝi revenis, sed ŝanĝiĝintis ĝia sinteno. Ĝi paŝadis singarde, kaj ĝia tuta korpo plilongiĝadis ; ĝiaj okuloj fariĝintis pli flavaj ankaŭe, kaj siajn ungegojn ĝi lente ellongigadis. Ĝi denove ĉirkaŭiradis la laborejon, sed, anstataŭ ol reveni al sia fako, ĝi lokis sin sub tabureto ĉe la kamenoniĉo. Ĝi aspektis dormanta, nazon sur la piedoj, sed unu aŭ alia el ĝiaj oreloj konstante streĉiĝantis, kaj vidiĝis inter ĝiaj palpebroj streko malhela.

Al la museto ŝajne ne urĝadis reveni, kaj neniu estis plu pensanta pri ĝi nek pri la kato, kiam ekaŭdiĝis krion tiom fajna kaj tiom longa, ke ĉiuj maŝinoj haltis, kaj ĉiuj ekrigardis tabureten. Ankoraŭ tie troviĝis la kato, sed kuŝe surflanke kaj, sub unu el ĝiaj kruroj, sterniĝanta, la vosto de l’muso elkuŝis kiel disa peco da nigra laĉo. Preskaŭ tuje svingiĝis la nigra laĉo, kaj forfuĝis la muso. Ĝi ne iris longe, la kato baris al ĝi la vojon, kaj turnis ĝin per krurbato. Ĝi unu temperon restis kiel morta, poste provis forkuri al la kuirejo ; denove la kato troviĝis antaŭ ĝi.

Tiam ĝi freneziĝis el teroro ; ĝi deziregis elfuĝi ie ajn kaj iel ajn ; ĝi turniĝis aŭ impetis ĉiudirekten, kaj ĉiam ungegobate revenigis ĝin la kato en la laborejon. Estis momento kiam krediĝis ke, ĝi estis rezignacionta je morti , tiomtiome ĝi estis tremanta kaj sinka. Sed subite ĝi staris kontraŭ sia turmentisto. Ĝi tiom abrupte ekstaris ke ĝia impeto apenaŭ ne faligis ĝin malantaŭen : restis ĝi stare plentremetanta, moviganta siaj antaŭajn krurojn, dum ĝia sanganta buŝeto eligadis vice diversajn kriojn. Kaj ĉiu inter ni bone komprenis, ke ĝi estis superŝutanta je insultoj la egan monstron ⁽¹⁾ , kiu rigardis al ĝi, kvietside, klinante la kapon. Poste, Kvazaŭ ĝi estus mezurinta subite tutan sian malpovon, kaj kompreninta, ke nenio povis ĝin savi, ĝi ŝanceliĝis kaj refalis dum ĝi eligis akran ĝemon. Kaj tio estis tiom kompatinda, ke « Bouledogue » ekkaptis la katon je mezo de l’dorso, kaj ĝin ĵetis sur la tablon. Ĝi remalsupreniris tre rapide, sed la muso ne plu estis tie.

La mastro returnis al sia kuŝseĝo, kaj oni ne sciis ĉu kontente aŭ malkontente li diris :

- Nu ĝi estas for !

S^-ino Dalignac spiregis, kaj ŝiaj du pugnoj, kiujn ŝi estis tenadanta premitaj ĉe l’brusto, subite malfermiĝis tiel, kiel ŝi mem nenion plu havis por timi. »

 

esperantigis Roland PLATTEAU 26/10/2002

⁽¹⁾ tuta la simbolo de l’homa situacio………

Sen ia ajn kareso karna homa

us vous souvenez de Marjorie boulton, la si émouvante poétesse espérantiste ?

SOLECO


Sen seksa juko homo povas sidi ;
Ni povas trolabori, aŭ bromidi.
La karno povas vivi tute sole,
Sen ajna tuŝ' tenera kaj konsola
En frosta lito sen elektra tremo,
Kaj, plie, sen amika varm’ nek manpremo,
Sen ia ajn kareso karna, homa,
Onklina kis’ formala, stacidoma,
Kaj iel, certe, kvankam altakoste,

Ni povas vivi ĉiam karnofroste.
Sed ĉiam ni sopiras al satigo
Alia, per la intelekta ligo,
Trovi, en nia fora alieco,
Ian estajon de la sama speco !
Ho sola, stela viv’, sen aliancoj,
Vivo de nigra spaco kaj distancoj !
Kial mi tiel pensas pri intimo,
Mi, sola kiel stel’ en malproksimo ?
Kuraĝajn stelojn povas mi adori…
Ĉar mi neniam aŭdis stelon plori.

(1953)

Marjorie Boulton

c'est un peu la prise de conscience de ce gouffre chez une anglaise protestante que Marjorie a si bien décrit dans l'amusant?/poignant? récit Ebrivirgeco :

"absurda emo plori"

la destino de textoj en Esperanto : kiel la sango de Kristo ....

mi rememoras, ke la poemo de Pál GULYÁS

diris

Kiam la Roman' enpikis
pintan lancon -- sin eligis
dorse la kruela ŝtal', krude ŝiranta
la karnerojn ruĝajn de la kor',
kiam ĉesis la korbato,
kiam fluis tiu sang',
-- diru, ne hezitu lang' --
kien flugis tiu sang'?

-- Laŭ verŝajno sorbis ĝin la sablo,
kiel ĉiun fluidaĵon
ĝi kutimas; sablo trinkis, laŭ probablo.
Sed li estis Dia fil' el dia mond'
Sur du ŝultroj liaj ja ripozis
la stelara horizont'.

La tero ja ne fanatikas,
Ĝi ne prizorgas eĉ la nubojn,
-- Nenion ja adoras la ter',
Nur trinkas sangon kun prefer'
nur sangon, sangon kun prefer'.

 

 

comme dans les "Fêtes galantes" un Verlaine espérantiste

Banale nuda Faŭno ŝtonigita
Satane ridas al falanta stel’
Laŭ leĝo de jarcentoj mortigita.
Nenio daŭras ! … nek la viv’, nek bel’.

Silentas park’ . Nur sub piedo laca
Folioj flavaj flustras pri la mort’.
Nenio daŭras !… Faŭno dorme paca
Ridetas mute sen kompata vort’.

(Ludmila Jevsejeva)

"vous imaginez ce qu'ils penseraient de Moscou à Pékin et de Buenos-Aires à New-Delhi si c'était moi qui succédait à hollande ?!"

voilà quelle serait la politique étrangère de François Asselineau :

 "redorer notre France en tous points sur la Terre" comme ils disent dans la chanson : https://www.youtube.com/watch?v=7Kq7gLVG3vU

sur tous les plans et de bout en bout de la filière c'est HORRIBLE et IMMORAL ! - terura mondo

C'est écrit en Espéranto ! eh bien voilà une motivation pour l'apprendre    eh eh ! (oh et puis si vous cherchez sur internet ces infos vous les trouverez certainement quelque part en français).

En la malriĉaj landoj de Afriko, kiel Madagaskaro, estas vendataj al homoj "kokidaĵon" farita de partoj ne vendeblaj en niaj riĉaj landoj ! Do jen, trovita en teksto de tiu retejo http://mas-eo.org/ plia konfirmo :

Per subvencioj de plurmilionaj eŭroj el publikaj kasoj antaŭ kelkaj jaroj oni konstruis en Wietze en Malsupra Saksujo (nordokcidenta Germanujo) kokbuĉejon, en kiu en ĉiu horo oni mortigas 24.000 kokojn kaj ĝisfine prilaboras ilin. Tie laboras 380 homoj kaj eble kromaj 20 kiel gardistoj (ĉar kontraŭ tiu buĉfabriko okazis kelkfoje konsiderinda rezistado ....) ‒ do entute 400 homoj. Sur la eŭropaj merkatoj, el la bestoj, kiuj estas altproduktive mortigataj (altproduktiva mortigado, hm tio memorigas ion, ion historia ...) kaj prilaborataj, oni vendas precipe brust-fileojn kaj femurojn. Same kiel ĉe aliaj kampkulturaj fabrikoj, la ĉi tie ne valorigeblaj partoj iras tien, kie ankaŭ la kokvisceraĵoj ‒ do la resto, kion la kapitalismaj prosperaj socioj rifuzas ‒ estas ankoraŭ vendeblaj. La gazeto Die Zeit la 20-an de januaro 2015 atentigis pri tio, ke la eksportoj de kokidaĵo el la Eŭropa Unio (EU) en afrikajn landojn ekde 2009 preskaŭ triobliĝis ‒ al ĝis nun 592.000 tunoj.

Kontraŭ tiaj amasimportoj de industrie produktitaj nutraĵoj etkampuloj en Afriko kaj Azio havas nenian ŝancon. La kampkulturistoj en Afriko, raportas la gazeto, havas produktadkostojn de 1,80 eŭroj por ĉiu kilogramo ‒ sed eŭropa kokidaĵo kostas nur la duonon. Rezulte, la precipe junaj homoj, kiuj antaŭe laboris en la kamparo, svarme fariĝas senlaboraj kaj senperspektivaj. Simila situacio fariĝis por produktantoj de vestaĵoj aŭ de meblaroj.

La lastan instigon por la milionopa migrado, kiu nun komenciĝas, donas la militaj konfliktoj. Sed tiuj disvolviĝas sur la bazo de ekonomia disfaligo de tutaj mondregionoj. La ŝtatoj de Okcidenteŭropo bombis Afrikon per malmultekosta viando kaj armiloj kaj ricevas kiel respondon la senlaborigitajn homojn, kies vivo estas minacata. Oni povus nun diri, ke la afrikanoj, kiujn la kokbuĉejo en Wietze senlaborigis, survojas por tie akiri unu el la tie ekzistantaj 400 laborlokoj.

terura mondo en kiu ni vivas !

pri Esperanto 10

voici de nouvelles traductions utiles :

d'abords des termes de base poour les mathématiques, qu'il est donc important de connaître : inconnue -> nekonato
variable -> variablo
paramètre -> parametro

(là elles sont présentées comme espéranto -> français mais en réalité elles sont surtout utiles à utiliser dans le sens français -> espéranto)

aspekte	on dirait
AVI	TVA
babilaĵoj	balivernes
batilo (ekz : tenisa batilo)	raquette
benzoo	benjoin
bonakcepta	User-friendly; acceuillant
bonakcepto
bonvolu kiel ?	plaît-il ?
bova flano	bouse
brokantaĵoj	occasions (d’occasion)
brulaĵo	combustible
civitaĵoj	instruction civique
ĉea	adjacent , d’à côté	la ĉehorizontaj nuboj la ĉepromenaj vidaĵoj
ĉemani	être à disposition	ĉemane = sous la main
ĉesidi	assister	ĉetablaj kantoj
		ĉeŝultre vatizita = ouatiné au niveau des épaules
ĉirkaŭaĵistaj asocioj	associations evironnementalistes

daŭripova disvolviĝo	développement durable
deadmoni	mettre en garde contre
deĵorloko	poste (colonies, etc)
demonstra	révélateur, significatif
depostuloj	revendications
detalo		unuopaĵo
dikmalalta	trapu
diec-rajtiĝanta (Diec-rajtiĝinta reĝo)	de droit divin
disceleco	dispersion
diseriĝi	s’effriter, se désagréger
disfali	se disloquer, tomber en morceaux,
divole	Si Dieu le veut
dorno	attention ! il y a une différence entre "épine" et "aiguillon" en botanique (renseignez-vous ! révisez votre manuel de botanique): épine = dorno aiguillon = pikaĵo
dungomurdisto	tueur à gage
ekkonscio
ekvido (ĝenerala ekvido)	Une première vue, un aperçu
elĉerpe	de manière exhaustive
elfluegi	déborder
elmontri	démontrer, mettre en évidence
elstarigita	idéalisé
eltrovi		elpensi, inventi, malkovri, diveni
Eminentuloj eminentiĝo	L'élite, les VIP, les personnalités	eminentiĝo de elektitoj
englutemulo	glouton
enhaveco	capacité
eni	se trouver, être dans
esploraresto	garde à vue
esploristaro (la)	le monde des chercheurs, de la recherche
ekoefiko	effets sur l’environnement
ekstremdekstrularo	l’extrème-droite
ekventoj	bourrasques
etaĉa	minable (comme l'esprit des cadres sup' d'Ipernity)
etiketo	Etiquette (regulo de eksteraj manieroj)
fakkonoj	compétences
familia kromsalajro	allocations familiales
fava	teigneux
fekbona !	vachement bien !
fekegalas	C’est d’la merde !
fidenuncistoj	cafards, délateurs
flamingoj	brûleurs
flano	galette
flanko	membre d'une équation, inégalité, etc
flugtuŝeti	effleurer
foraĉeto	accaparement
forflugemaj
forpafu vin !	foutez le camp !
forvendado	soldes, braderie
forvojogi	détourner (la conversation)
fragmito	roseau sc. Phragmites
frotosonoj	fricatives
fuŝvizaĝa	Au visage défait

original et très joli et très juste mignon petit poème

 

MI (KIAM EN LA KUNIKLEJO)  
                                                                                                                                      c'est le titre !

 

Mi (kiam en la kuniklejo de via sako
vi furioze fosas pro bileto, kiu
tre verŝajne jam eskapis)
amas vin.

(Kien, cetere, vi metis
mian koron?)

 

 

 

 

                                     (Victor Sadler)

 

 

Pri Esperanto 9

jen pliaj tradukoj interesaj kaj utilaj :

ion aŭ alian	une chose ou une autre
internaĵo	entrailles
Internacia Mon-Fonduso	Fond Monétaire International
interesokaramboloj	conflits d’interêts
interfrapetadis	claquaient (dents)
interfrapiĝi kunfrapiĝi	Claquer; se heurter, se tamponner
interŝanĝejo	"lieu d’échanges"
ja neniomas la gravaĉo	on en a rien à foutre
kalkano	empattement
kalsonŝtrumpoj ŝtrumpkalsono ŝtrumpopantalono	collants
kaluso	cal (fracture)
kampeto	case (d'une grille,d'un jeu, etc)
kano	canne de provence, sc. Arundo
kap-al-voste	sur la tête
karteto	étiquette
kaŝloĝantoj	squatters
kaŝmerkato	marché noir
keltombo	caveau
la kieo	la location, etc
kiom	dans la mesure où
kiujn komunigas ***	qu’unissent ***
klaraninoj	clarisses
klavumadi	pianoter
kompatveke	pitoyablement
komuna prudento	bon sens
konektingo	une prise
konfuziĝemo	timidité
konstato-protokolo	un constat
kornbulko	croissant
krampoj	ondaj krampoj = parenthèses; kvadrataj k. [ ]; kunigaj k.{ }; angulaj k. = < >
kromaltarejo	chapelle (à l'intérieur d'une église)
kuirforno	cuisinière
KUNKD	CNUCED (angle UNCTAD)
kuntiris lin	le « traînait » avec lui
kuratoro, kuratora asocio, kuratoreco	tutelle, etc
kurobendo	la chaîne (travail à la)
kuŝoseĝo	chaise-longue
la desupra klasbatalo	la lutte des classes (celle que pratiquent les classes supérieures dans le but d'augmenter ou de reconquérir leurs avantages !) donc celle venant d'en bas sera la desuba klasbatalo
"la jaroj de eknomia belvetero"	« les 30 glorieuses »